عوارض دستگاه آی یو دی

مقدمه

دستگاه آی یو دی (IUD) یکی از موثرترین ابزارهای پیشگیری از بارداری است که به دلیل ماندگاری طولانی، سهولت استفاده و اثربخشی بالا در سراسر جهان مورد استقبال قرار گرفته است. این وسیله کوچک، که معمولاً به شکل T ساخته می‌شود، در داخل رحم جایگذاری شده و با ایجاد تغییراتی در محیط رحم، از لقاح یا لانه‌گزینی تخمک جلوگیری می‌کند. آی یو دی‌ها در دو نوع اصلی مسی و هورمونی عرضه می‌شوند که هر یک مکانیزم و ویژگی‌های خاص خود را دارند. با وجود مزایای متعدد، این دستگاه ممکن است عوارضی را به همراه داشته باشد که آگاهی از آن‌ها برای تصمیم‌گیری آگاهانه ضروری است. در این مقاله، به بررسی جامع عوارض دستگاه آی یو دی، تاریخچه، روش استفاده، مزایا، معایب و سایر جنبه‌های مرتبط با آن می‌پردازیم تا اطلاعات کاملی در اختیار خوانندگان قرار گیرد.

• وسیله‌ای کوچک و T شکل برای پیشگیری از بارداری

• قرارگیری در داخل رحم توسط پزشک یا ماما

• دو نوع اصلی: مسی و هورمونی

• اثربخشی بالا (تا 99 درصد)

• اهمیت آگاهی از عوارض برای انتخاب مناسب

تاریخچه

دستگاه آی یو دی از اوایل قرن بیستم به عنوان یک روش پیشگیری از بارداری مورد توجه قرار گرفت. در سال 1909، دکتر ریچارد ریشتر اولین مقاله را درباره استفاده از حلقه‌ای ساخته‌شده از روده کرم ابریشم برای پیشگیری از بارداری منتشر کرد. در دهه 1920، ارنست گرافنبرگ حلقه‌های فلزی با آلیاژ مس و روی را معرفی کرد که پایه‌گذار آی یو دی‌های مدرن شد. در دهه 1960، آی یو دی‌های پلاستیکی با طراحی T شکل توسعه یافتند و در دهه 1970، مدل‌های مسی مانند پاراگارد و مدل‌های هورمونی مانند میرنا به بازار آمدند. با وجود چالش‌هایی مانند مشکلات مرتبط با مدل دالکون شیلد در دهه 1970، پیشرفت‌های علمی و فناوری منجر به تولید آی یو دی‌های ایمن‌تر و موثرتر شد که امروزه توسط سازمان جهانی بهداشت تأیید شده‌اند.

• 1909: اولین مقاله توسط ریچارد ریشتر

• دهه 1920: حلقه‌های فلزی گرافنبرگ

• دهه 1960: توسعه آی یو دی‌های پلاستیکی T شکل

• دهه 1970: معرفی آی یو دی‌های مسی و هورمونی

• تأیید سازمان جهانی بهداشت برای مدل‌های مدرن

چکیده مطب

آی یو دی یک ابزار پیشگیری از بارداری طولانی‌مدت و برگشت‌پذیر است که با قرارگیری در رحم، از بارداری جلوگیری می‌کند. این دستگاه در دو نوع مسی و هورمونی موجود است؛ نوع مسی با آزادسازی یون‌های مس و نوع هورمونی با ترشح پروژسترون عمل می‌کند. آی یو دی تا 99 درصد در پیشگیری از بارداری موثر است و می‌تواند بین 3 تا 10 سال ماندگاری داشته باشد. با این حال، عوارضی مانند خونریزی شدید، درد لگنی، عفونت و جابه‌جایی دستگاه ممکن است رخ دهد. این مقاله به بررسی روش استفاده، مزایا، معایب، ترکیبات، کاربردها و اثرات آی یو دی پرداخته و اطلاعات جامعی برای انتخاب آگاهانه ارائه می‌دهد.

• پیشگیری از بارداری با اثربخشی 99 درصد

• انواع مسی و هورمونی

• ماندگاری 3 تا 10 سال

• عوارض احتمالی: خونریزی، درد، عفونت

• هدف: ارائه اطلاعات جامع برای تصمیم‌گیری

روش استفاده

استفاده از آی یو دی نیازمند جایگذاری توسط پزشک یا ماما در محیطی بهداشتی است. این فرایند معمولاً در روزهای پایانی قاعدگی انجام می‌شود، زیرا دهانه رحم بازتر بوده و درد و خونریزی کمتر است. پزشک ابتدا معاینه لگن انجام داده و با استفاده از ابزارهایی مانند اسپکولوم و هیسترومتر، اندازه رحم را بررسی می‌کند. سپس آی یو دی از طریق لوله اپلیکاتور وارد رحم شده و در جای مناسب قرار می‌گیرد. رشته‌های نازک متصل به دستگاه از دهانه رحم بیرون می‌مانند تا بعداً برای خارج کردن آن استفاده شوند. پس از جایگذاری، بیمار می‌تواند به فعالیت‌های روزمره بازگردد، اما باید از بلند کردن اجسام سنگین در روزهای اول خودداری کند.

• جایگذاری توسط پزشک یا ماما

• زمان مناسب: روزهای پایانی قاعدگی

• معاینه لگن و اندازه‌گیری رحم

• استفاده از اسپکولوم و لوله اپلیکاتور

• بازگشت سریع به فعالیت‌های روزمره

مراحل

جایگذاری آی یو دی شامل مراحل مشخصی است که با دقت توسط متخصص انجام می‌شود. ابتدا بیمار روی تخت ژنیکولوژی قرار می‌گیرد و پزشک با اسپکولوم دهانه رحم را باز می‌کند. سپس رحم با محلول ضدعفونی‌کننده تمیز شده و عمق آن با هیسترومتر اندازه‌گیری می‌شود. آی یو دی داخل لوله اپلیکاتور قرار گرفته و با دقت وارد رحم می‌شود. پس از جایگذاری، لوله اپلیکاتور خارج شده و رشته‌های دستگاه کوتاه می‌شوند. فرایند معمولاً 10 تا 15 دقیقه طول می‌کشد و ممکن است با درد خفیف یا گرفتگی همراه باشد. پزشک توصیه می‌کند بیمار تا چند روز از فعالیت‌های سنگین اجتناب کند و چکاپ‌های دوره‌ای انجام دهد.

• قرارگیری بیمار روی تخت ژنیکولوژی

• باز کردن دهانه رحم با اسپکولوم

• ضدعفونی کردن رحم

• اندازه‌گیری عمق رحم با هیسترومتر

• جایگذاری و کوتاه کردن رشته‌ها

کاربردها

آی یو دی عمدتاً برای پیشگیری از بارداری طولانی‌مدت استفاده می‌شود، اما کاربردهای دیگری نیز دارد. آی یو دی هورمونی مانند میرنا برای کاهش خونریزی شدید قاعدگی و درمان آندومتریوز به کار می‌رود. همچنین می‌تواند خطر ابتلا به سرطان آندومتر را کاهش دهد. آی یو دی مسی به عنوان یک روش پیشگیری اورژانسی در صورت رابطه جنسی محافظت‌نشده (تا 5 روز پس از رابطه) کاربرد دارد. این دستگاه برای زنانی که به دنبال روشی بدون نیاز به پیگیری روزانه هستند یا به هورمون‌های استروژنی حساسیت دارند، گزینه‌ای مناسب است.

• پیشگیری از بارداری طولانی‌مدت

• کاهش خونریزی شدید قاعدگی

• درمان آندومتریوز

• پیشگیری اورژانسی (آی یو دی مسی)

• مناسب برای افراد حساس به استروژن

مزایا

آی یو دی به دلیل اثربخشی بالا (تا 99 درصد) و ماندگاری طولانی (3 تا 10 سال) یکی از محبوب‌ترین روش‌های پیشگیری از بارداری است. این دستگاه نیازی به پیگیری روزانه ندارد و برخلاف قرص‌های ضدبارداری، خطر فراموشی را از بین می‌برد. آی یو دی برگشت‌پذیر است و پس از خارج کردن، باروری به سرعت بازمی‌گردد. نوع هورمونی آن خونریزی و درد قاعدگی را کاهش می‌دهد، در حالی که نوع مسی برای افرادی که به هورمون‌ها حساس‌اند مناسب است. همچنین، آی یو دی مقرون‌به‌صرفه بوده و هزینه‌های بلندمدت کمتری نسبت به سایر روش‌ها دارد.

• اثربخشی 99 درصد

• ماندگاری 3 تا 10 سال

• عدم نیاز به پیگیری روزانه

• برگشت‌پذیری سریع باروری

• کاهش خونریزی و درد قاعدگی (هورمونی)

معایب

با وجود مزایا، آی یو دی ممکن است معایبی داشته باشد. جایگذاری آن می‌تواند دردناک باشد و برخی زنان در ماه‌های اول خونریزی نامنظم یا شدید را تجربه می‌کنند. خطر عفونت لگنی، به‌ویژه در 20 روز اول پس از جایگذاری، وجود دارد. همچنین، احتمال جابه‌جایی یا خروج خودبه‌خود دستگاه، هرچند نادر، ممکن است رخ دهد. آی یو دی در برابر بیماری‌های مقاربتی محافظت نمی‌کند و برای زنانی با رحم غیرطبیعی یا عفونت‌های فعال مناسب نیست. برخی افراد ممکن است به مس یا هورمون‌های دستگاه حساسیت نشان دهند.

• جایگذاری دردناک

• خونریزی نامنظم یا شدید

• خطر عفونت لگنی

• احتمال جابه‌جایی یا خروج دستگاه

• عدم محافظت در برابر بیماری‌های مقاربتی

اثرات

آی یو دی اثرات متعددی بر بدن دارد که برخی مفید و برخی ناخواسته هستند. آی یو دی هورمونی با ترشح پروژسترون، مخاط دهانه رحم را ضخیم کرده و از نفوذ اسپرم جلوگیری می‌کند، همچنین ممکن است قاعدگی را سبک‌تر یا متوقف کند. آی یو دی مسی با ایجاد محیط نامناسب برای اسپرم و تخمک، از لقاح جلوگیری می‌کند، اما ممکن است خونریزی قاعدگی را افزایش دهد. اثرات جانبی مانند لکه‌بینی، گرفتگی عضلانی، سردرد و در موارد نادر افسردگی گزارش شده است. در صورت بارداری با آی یو دی، خطر سقط یا بارداری خارج رحمی افزایش می‌یابد.

• ضخیم شدن مخاط رحم (هورمونی)

• محیط نامناسب برای اسپرم (مسی)

• لکه‌بینی و گرفتگی عضلانی

• خطر سقط یا بارداری خارج رحمی

• کاهش یا توقف قاعدگی (هورمونی)

ترکیبات اصلی

آی یو دی‌های مسی از پلاستیک پلی‌اتیلن با روکش سیم مسی ساخته شده‌اند که یون‌های مس را آزاد می‌کند. این یون‌ها محیط رحم را برای اسپرم سمی می‌کنند. آی یو دی‌های هورمونی نیز از پلاستیک ساخته شده و حاوی هورمون لوونورژسترول (نوعی پروژسترون مصنوعی) هستند که به‌تدریج آزاد می‌شود. برخی برندها مانند میرنا حاوی 52 میلی‌گرم لوونورژسترول هستند، در حالی که اسکایلا مقدار کمتری دارد. رشته‌های نایلونی متصل به دستگاه برای بررسی و خارج کردن آن استفاده می‌شوند. مواد به‌کاررفته ضدحساسیت بوده و با بدن سازگارند.

• پلاستیک پلی‌اتیلن (هر دو نوع)

• سیم مسی (آی یو دی مسی)

• لوونورژسترول (آی یو دی هورمونی)

• رشته‌های نایلونی

• مواد ضدحساسیت و سازگار با بدن

ماندگاری

ماندگاری آی یو دی بسته به نوع و برند آن متفاوت است. آی یو دی مسی مانند پاراگارد تا 10 سال ماندگاری دارد، در حالی که آی یو دی‌های هورمونی مانند میرنا تا 7 سال، لیلتا تا 6 سال، کیلینا تا 5 سال و اسکایلا تا 3 سال موثر هستند. ماندگاری طولانی این دستگاه‌ها آن‌ها را به گزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه تبدیل کرده است. پس از پایان دوره ماندگاری، دستگاه باید توسط پزشک خارج شده و در صورت نیاز جایگزین شود. عوامل مانند جابه‌جایی یا عفونت ممکن است نیاز به خارج کردن زودهنگام را ایجاد کنند.

• پاراگارد: 10 سال

• میرنا: 7 سال

• لیلتا: 6 سال

• کیلینا: 5 سال

• اسکایلا: 3 سال

تفاوت در ماندگاری

تفاوت در ماندگاری آی یو دی‌ها به نوع و مقدار ماده فعال آن‌ها بستگی دارد. آی یو دی مسی به دلیل آزادسازی مداوم یون‌های مس، ماندگاری طولانی‌تری (تا 10 سال) دارد، زیرا مس به‌مرور زمان تحلیل نمی‌رود. آی یو دی‌های هورمونی به دلیل محدود بودن مقدار هورمون، ماندگاری کمتری دارند (3 تا 7 سال). برای مثال، میرنا با 52 میلی‌گرم لوونورژسترول تا 7 سال موثر است، اما اسکایلا با 13.5 میلی‌گرم تنها 3 سال دوام می‌آورد. انتخاب نوع دستگاه به نیازهای فرد و توصیه پزشک بستگی دارد.

• آی یو دی مسی: تا 10 سال

• آی یو دی هورمونی: 3 تا 7 سال

• میرنا: 52 میلی‌گرم، 7 سال

• اسکایلا: 13.5 میلی‌گرم، 3 سال

• وابستگی به مقدار ماده فعال

ترکیبات

ترکیبات آی یو دی‌ها شامل مواد پایه و فعال است. آی یو دی مسی از بدنه پلاستیکی با روکش سیم مسی تشکیل شده که یون‌های مس را آزاد می‌کند. آی یو دی هورمونی شامل بدنه پلاستیکی و مخزنی از لوونورژسترول است که به‌تدریج ترشح می‌شود. مقدار هورمون در برندهای مختلف متفاوت است؛ مثلاً میرنا 52 میلی‌گرم و اسکایلا 13.5 میلی‌گرم لوونورژسترول دارد. رشته‌های نایلونی در هر دو نوع برای خارج کردن دستگاه استفاده می‌شوند. این مواد ایمن و سازگار با بدن هستند و به‌ندرت واکنش آلرژیک ایجاد می‌کنند.

• پلاستیک پلی‌اتیلن و سیم مسی (مسی)

• پلاستیک و لوونورژسترول (هورمونی)

• میرنا: 52 میلی‌گرم هورمون

• اسکایلا: 13.5 میلی‌گرم هورمون

• رشته‌های نایلونی برای خارج کردن

کاربردها

علاوه بر پیشگیری از بارداری، آی یو دی کاربردهای پزشکی دیگری نیز دارد. آی یو دی هورمونی برای مدیریت خونریزی شدید قاعدگی، درمان درد ناشی از آندومتریوز و کاهش خطر سرطان آندومتر استفاده می‌شود. آی یو دی مسی به دلیل غیرهورمونی بودن، برای پیشگیری اورژانسی تا 5 روز پس از رابطه محافظت‌نشده مناسب است. این دستگاه‌ها برای زنانی که زایمان کرده‌اند یا به روش‌های هورمونی حساسیت دارند، کاربرد گسترده‌ای دارند و نیازی به پیگیری مداوم ندارند.

• پیشگیری از بارداری

• مدیریت خونریزی قاعدگی

• درمان آندومتریوز

• پیشگیری اورژانسی (مسی)

• کاهش خطر سرطان آندومتر

ویژگی ظاهری

آی یو دی معمولاً به شکل T انگلیسی با ابعاد کوچک (حدود 3 تا 4 سانتی‌متر) طراحی می‌شود. بدنه آن از پلاستیک پلی‌اتیلن ساخته شده و در نوع مسی، سیم مسی دور بازوهای T پیچیده شده است. آی یو دی هورمونی دارای مخزنی در بدنه است که هورمون را ذخیره می‌کند. رشته‌های نایلونی نازک (1 تا 2 سانتی‌متر) از انتهای دستگاه آویزان هستند و از دهانه رحم بیرون می‌مانند. رنگ دستگاه معمولاً سفید یا شفاف است و طراحی آن ساده و ارگونومیک است.

• شکل T، ابعاد 3 تا 4 سانتی‌متر

• بدنه پلاستیکی

• سیم مسی در نوع مسی

• مخزن هورمون در نوع هورمونی

• رشته‌های نایلونی نازک

نتیجه‌گیری

دستگاه آی یو دی یک روش پیشگیری از بارداری موثر، ایمن و طولانی‌مدت است که با انواع مسی و هورمونی، نیازهای مختلف زنان را برآورده می‌کند. با وجود مزایایی مانند اثربخشی بالا، ماندگاری طولانی و عدم نیاز به پیگیری روزانه، عوارضی مانند خونریزی نامنظم، درد و خطر عفونت ممکن است رخ دهد. انتخاب نوع آی یو دی باید با مشاوره پزشک و بر اساس شرایط جسمانی و نیازهای فرد انجام شود. آگاهی از ترکیبات، ماندگاری، کاربردها و اثرات این دستگاه به زنان کمک می‌کند تا تصمیمی آگاهانه بگیرند و از سلامت باروری خود محافظت کنند.

• روشی موثر و طولانی‌مدت

• انواع مسی و هورمونی

• عوارض قابل مدیریت با مشاوره

• نیاز به انتخاب آگاهانه

• حمایت از سلامت باروری