انواع آنژیوکت و کاربرد آن

مقدمه

آنژیوکت یکی از پرکاربردترین ابزارهای پزشکی در حوزه تزریقات وریدی و دسترسی عروقی است که نقش حیاتی در درمان بیماران ایفا می‌کند. این وسیله پزشکی، که به نام‌های کاتتر وریدی یا آی‌وی کانولا نیز شناخته می‌شود، امکان تزریق داروها، مایعات، خون و فرآورده‌های خونی را به‌صورت مستقیم به جریان خون بیمار فراهم می‌کند. آنژیوکت‌ها با طراحی خاص خود، که شامل یک سوزن و کاتتر انعطاف‌پذیر است، به پرستاران و پزشکان اجازه می‌دهند تا بدون نیاز به رگ‌گیری مکرر، تزریقات متعددی را انجام دهند. این ابزار در بیمارستان‌ها، درمانگاه‌ها و حتی شرایط اورژانسی مانند آمبولانس‌ها به‌طور گسترده استفاده می‌شود. اهمیت آنژیوکت در کاهش درد بیمار، افزایش سرعت درمان و کاهش خطر عفونت ناشی از تزریقات مکرر، آن را به یکی از تجهیزات ضروری در پزشکی مدرن تبدیل کرده است. در این مقاله، به بررسی جامع انواع آنژیوکت، تاریخچه، کاربردها، مزایا، معایب و ویژگی‌های آن پرداخته خواهد شد.

• ابزاری برای دسترسی وریدی و تزریق مستقیم به جریان خون.

• کاهش نیاز به رگ‌گیری مکرر و افزایش راحتی بیمار.

• استفاده گسترده در بیمارستان‌ها، درمانگاه‌ها و شرایط اورژانسی.

• طراحی شامل سوزن و ک Ascending، کاتتر انعطاف‌پذیر برای تزریق وریدی.

تاریخچه

تاریخچه استفاده از آنژیوکت به اوایل قرن بیستم بازمی‌گردد، زمانی که نیاز به روش‌های ایمن‌تر و کارآمدتر برای تزریق وریدی احساس شد. پیش از اختراع آنژیوکت، تزریقات وریدی با استفاده از سوزن‌های فلزی بزرگ انجام می‌شد که دردناک بود و خطر عفونت را افزایش می‌داد. در دهه ۱۹۵۰، با پیشرفت تکنولوژی و استفاده از مواد پلاستیکی مانند پلی‌وینیل کلراید (PVC)، اولین کاتترهای وریدی محیطی معرفی شدند. این کاتترها امکان باقی ماندن در رگ برای مدت طولانی‌تر را فراهم کردند و خطر آسیب به رگ را کاهش دادند. با گذشت زمان، طراحی آنژیوکت‌ها بهبود یافت و ویژگی‌هایی مانند باله‌های نگهدارنده، کلاهک‌های رنگی برای شناسایی سایز و سیستم‌های ضد نیدل‌استیک به آن‌ها اضافه شد. امروزه، آنژیوکت‌ها با استانداردهای بین‌المللی مانند ISO 10555 تولید می‌شوند و در سراسر جهان به‌عنوان یکی از پرکاربردترین ابزارهای پزشکی شناخته می‌شوند.

• آغاز استفاده از سوزن‌های فلزی برای تزریق وریدی در اوایل قرن بیستم.

• معرفی کاتترهای پلاستیکی در دهه ۱۹۵۰ با استفاده از PVC.

• بهبود طراحی با افزودن باله‌ها، کلاهک‌های رنگی و سیستم‌های ایمنی.

• تولید بر اساس استانداردهای بین‌المللی مانند ISO 10555.

چکیده

آنژیوکت یک ابزار پزشکی چندمنظوره است که برای تزریق وریدی مایعات، داروها، خون و نمونه‌گیری خون استفاده می‌شود. این وسیله شامل یک سوزن و کاتتر انعطاف‌پذیر است که پس از ورود به رگ، سوزن خارج شده و کاتتر برای تزریق باقی می‌ماند. آنژیوکت‌ها در سایزها و رنگ‌های مختلف (از گیج ۱۴ تا ۲۶) تولید می‌شوند که هر یک کاربرد خاصی دارند، از تزریق سریع مایعات در شرایط اورژانسی تا تزریق دارو در نوزادان. مزایای آن شامل کاهش درد، امکان تزریقات مکرر و کاهش خطر عفونت است، اما معایبی مانند خطر عفونت موضعی، فلبیت و آمبولی هوا نیز دارد. انتخاب سایز مناسب آنژیوکت بر اساس نیاز بیمار و نوع درمان اهمیت زیادی دارد.

• ابزار چندمنظوره برای تزریق وریدی و نمونه‌گیری خون.

• شامل سوزن و کاتتر انعطاف‌پذیر با سایزهای مختلف (گیج ۱۴ تا ۲۶).

• مزایا: کاهش درد، تزریقات مکرر، کاهش خطر عفونت.

• معایب: خطر عفونت موضعی، فلبیت، آمبولی هوا.

روش استفاده

استفاده از آنژیوکت نیازمند رعایت اصول بهداشتی و مهارت پرستاری است. ابتدا، پرستار باید دست‌های خود را شسته و دستکش استریل بپوشد. سپس، رگ مناسب (ترجیحاً دور از مفاصل) انتخاب شده و با استفاده از تورنیکه، جریان خون محدود می‌شود. محل تزریق با پنبه الکلی ضدعفونی شده و آنژیوکت با زاویه ۱۵ تا ۳۰ درجه وارد رگ می‌شود. پس از مشاهده بازگشت خون در محفظه شفاف، سوزن کمی عقب کشیده شده و کاتتر تا محل باله‌ها وارد رگ می‌شود. سوزن خارج شده، کاتتر با چسب ضدحساسیت ثابت می‌شود و ست سرم یا دارو به آن متصل می‌گردد. پس از اتمام تزریق، محل با پانسمان استریل پوشانده می‌شود.

• شستن دست‌ها و استفاده از دستکش استریل.

• انتخاب رگ مناسب و بستن تورنیکه.

• ضدعفونی محل با پنبه الکلی.

• ورود آنژیوکت با زاویه ۱۵ تا ۳۰ درجه.

• تثبیت کاتتر با چسب و اتصال ست سرم.

مراحل

مراحل نصب آنژیوکت شامل آماده‌سازی تجهیزات، شناسایی بیمار، انتخاب رگ، ضدعفونی محل، ورود آنژیوکت، تثبیت کاتتر و اتصال به سیستم تزریق است. ابتدا، تمام تجهیزات مانند آنژیوکت، پنبه الکلی، چسب ضدحساسیت و ست سرم آماده می‌شوند. پرستار با بیمار ارتباط برقرار کرده و روند کار را توضیح می‌دهد تا اضطراب بیمار کاهش یابد. پس از انتخاب رگ و ضدعفونی، آنژیوکت وارد شده و پس از تأیید ورود صحیح (مشاهده خون در محفظه)، کاتتر تثبیت می‌شود. در نهایت، تزریق انجام شده و محل با پانسمان پوشانده می‌شود.

• آماده‌سازی تجهیزات (آنژیوکت، پنبه الکلی، چسب).

• شناسایی بیمار و توضیح روند.

• انتخاب و ضدعفونی رگ.

• ورود آنژیوکت و تأیید ورود صحیح.

• تثبیت کاتتر و انجام تزریق.

کاربردها

آنژیوکت‌ها برای تزریق مایعات (مانند سرم نمکی)، داروها (مانند آنتی‌بیوتیک‌ها)، خون یا فرآورده‌های خونی، شیمی‌درمانی، تغذیه وریدی و همودیالیز استفاده می‌شوند. همچنین، در شرایط اورژانسی برای تزریق سریع مایعات یا داروها و در رادیوگرافی برای تزریق ماده حاجب کاربرد دارند. آنژیوکت‌ها در بخش‌های مختلف بیمارستان مانند ICU، اتاق عمل و اورژانس و حتی در آمبولانس‌ها استفاده می‌شوند. این ابزار برای بیمارانی که قادر به دریافت مایعات یا دارو از راه دهان نیستند، حیاتی است.

• تزریق مایعات، داروها، خون و فرآورده‌های خونی.

• شیمی‌درمانی، تغذیه وریدی، همودیالیز.

• تزریق سریع در شرایط اورژانسی.

• تزریق ماده حاجب در رادیوگرافی.

• استفاده در ICU، اتاق عمل، اورژانس و آمبولانس.

مزایا

آنژیوکت‌ها مزایای متعددی دارند که آن‌ها را به ابزاری ضروری تبدیل کرده است. این ابزار امکان تزریقات مکرر بدون نیاز به رگ‌گیری مجدد را فراهم می‌کند، که باعث کاهش درد و ناراحتی بیمار می‌شود. استفاده از آنژیوکت خطر عفونت ناشی از سوزن‌های مکرر را کاهش داده و سرعت انتقال دارو به جریان خون را افزایش می‌دهد. طراحی ارگونومیک و کدگذاری رنگی آن‌ها استفاده را آسان‌تر کرده و احتمال خطا را کاهش می‌دهد. همچنین، آنژیوکت‌ها برای بیماران با شرایط خاص مانند نارسایی کلیوی یا سرطان بسیار کارآمد هستند.

• امکان تزریقات مکرر بدون رگ‌گیری مجدد.

• کاهش درد و ناراحتی بیمار.

• کاهش خطر عفونت ناشی از سوزن‌های مکرر.

• افزایش سرعت انتقال دارو به جریان خون.

• طراحی ارگونومیک و کدگذاری رنگی.

معایب

با وجود مزایا، آنژیوکت‌ها معایبی نیز دارند. خطر عفونت موضعی در محل کاتتر، فلبیت (التهاب ورید)، نشت مایعات، آمبولی هوا و خونریزی (هماتوم) از جمله عوارض احتمالی هستند. استفاده نادرست از سایز نامناسب می‌تواند باعث پارگی رگ یا درد شدید شود. همچنین، آنژیوکت‌ها معمولاً نباید بیش از ۷۲ تا ۹۶ ساعت در رگ باقی بمانند، زیرا خطر عفونت افزایش می‌یابد. مهارت پرستار در نصب صحیح آنژیوکت برای کاهش این عوارض حیاتی است.

• خطر عفونت موضعی و فلبیت.

• نشت مایعات و آمبولی هوا.

• خونریزی و هماتوم.

• خطر پارگی رگ با سایز نامناسب.

• محدودیت زمانی استفاده (۷۲ تا ۹۶ ساعت).

اثرات

آنژیوکت‌ها تأثیرات مثبت و منفی بر بیمار دارند. از نظر مثبت، این ابزار درمان سریع و مؤثر را امکان‌پذیر می‌کند، به‌ویژه در شرایط اورژانسی یا برای بیمارانی که نیاز به تزریقات مکرر دارند. کاهش نیاز به رگ‌گیری مکرر، اضطراب و درد بیمار را کاهش می‌دهد. با این حال، عوارض جانبی مانند عفونت، التهاب یا ناراحتی موضعی می‌توانند کیفیت زندگی بیمار را تحت تأثیر قرار دهند. در موارد نادر، عوارض جدی مانند آمبولی هوا یا ترومبوز می‌توانند خطرناک باشند.

• درمان سریع و مؤثر در شرایط اورژانسی.

• کاهش اضطراب و درد ناشی از رگ‌گیری مکرر.

• عوارض جانبی مانند عفونت و التهاب.

• خطر عوارض جدی مانند آمبولی هوا یا ترومبوز.

ترکیبات اصلی

آنژیوکت‌ها از موادی مانند تفلون (FEP)، پلی‌پروپیلن و پلی‌اتیلن ساخته می‌شوند. کاتتر معمولاً از تفلون ساخته شده که زیست‌سازگار و انعطاف‌پذیر است و خطر تحریک رگ را کاهش می‌دهد. سوزن از فولاد ضدزنگ پزشکی و باله‌ها از پلی‌پروپیلن شفاف ساخته می‌شوند. کلاهک تزریق از پلی‌اتیلن و چسب‌های نگهدارنده از مواد ضدحساسیت هستند. این مواد با استانداردهای پزشکی سازگار بوده و برای کاهش خطر عفونت استریل می‌شوند.

• کاتتر: تفلون (FEP)، زیست‌سازگار و انعطاف‌پذیر.

• سوزن: فولاد ضدزنگ پزشکی.

• باله‌ها: پلی‌پروپیلن شفاف.

• کلاهک تزریق: پلی‌اتیلن.

• چسب: مواد ضدحساسیت.

ماندگاری

ماندگاری آنژیوکت در رگ معمولاً بین ۷۲ تا ۹۶ ساعت است، اما در شرایط خاص و با مراقبت مناسب تا یک ماه نیز ممکن است باقی بماند. عواملی مانند نوع آنژیوکت، محل قرارگیری، وضعیت بیمار و رعایت اصول بهداشتی بر ماندگاری تأثیر می‌گذارند. مرکز کنترل و پیشگیری بیماری آمریکا (CDC) توصیه می‌کند که کاتترها هر ۹۶ ساعت تعویض شوند تا خطر عفونت کاهش یابد. پانسمان منظم و بررسی محل تزریق برای جلوگیری از عوارض ضروری است.

• ماندگاری معمول: ۷۲ تا ۹۶ ساعت.

• امکان ماندگاری تا یک ماه در شرایط خاص.

• تعویض هر ۹۶ ساعت طبق توصیه CDC.

• تأثیر عواملی مانند نوع آنژیوکت و مراقبت بهداشتی.

• نیاز به پانسمان منظم و بررسی محل تزریق.

تفاوت در ماندگاری

ماندگاری آنژیوکت‌ها بسته به سایز، جنس و محل قرارگیری متفاوت است. آنژیوکت‌های با گیج بالا (مانند ۲۶) به دلیل قطر کم، جریان کمتری دارند و ممکن است زودتر مسدود شوند، در حالی که آنژیوکت‌های با گیج پایین (مانند ۱۴) برای تزریقات حجیم مناسب‌ترند و ماندگاری بیشتری دارند. آنژیوکت‌های با روکش ضدعفونی یا طراحی‌های پیشرفته‌تر می‌توانند خطر عفونت را کاهش داده و ماندگاری را افزایش دهند. محل قرارگیری (مانند دست یا ساعد) و وضعیت رگ‌های بیمار نیز بر ماندگاری تأثیر می‌گذارد.

• آنژیوکت‌های گیج بالا: جریان کمتر، احتمال انسداد بیشتر.

• آنژیوکت‌های گیج پایین: مناسب تزریقات حجیم، ماندگاری بیشتر.

• روکش ضدعفونی: کاهش خطر عفونت و افزایش ماندگاری.

• تأثیر محل قرارگیری و وضعیت رگ‌های بیمار.

تفاوت در ترکیبات

ترکیبات آنژیوکت‌ها بسته به برند و مدل متفاوت است. برخی آنژیوکت‌ها از پلی‌اورتان به جای تفلون استفاده می‌کنند که انعطاف‌پذیری بیشتری دارد اما گران‌تر است. سوزن‌ها ممکن است روکش سیلیکونی داشته باشند تا ورود به رگ آسان‌تر شود. باله‌ها در برخی مدل‌ها از مواد نرم‌تر ساخته می‌شوند تا راحتی بیمار افزایش یابد. کلاهک‌های تزریق ممکن است دارای دریچه‌های یک‌طرفه پیشرفته‌تری باشند که از بازگشت جریان جلوگیری می‌کنند. این تفاوت‌ها بر عملکرد و هزینه تأثیر می‌گذارند.

• کاتتر: تفلون یا پلی‌اورتان (انعطاف‌پذیرتر اما گران‌تر).

• سوزن: روکش سیلیکونی برای ورود آسان‌تر.

• باله‌ها: مواد نرم‌تر برای راحتی بیمار.

• کلاهک تزریق: دریچه‌های یک‌طرفه پیشرفته.

تفاوت در کاربردها

کاربرد آنژیوکت‌ها بر اساس سایز و رنگ متفاوت است. آنژیوکت نارنجی (گیج ۱۴) برای تزریق سریع مایعات در تروما یا جراحی استفاده می‌شود، در حالی که آنژیوکت بنفش (گیج ۲۶) برای رگ‌گیری نوزادان مناسب است. آنژیوکت‌های سبز (گیج ۱۸) برای انتقال خون و آنژیوکت‌های صورتی (گیج ۲۰) برای سرم‌تراپی رایج هستند. آنژیوکت‌های آبی (گیج ۲۲) برای بیماران با رگ‌های شکننده مانند سالمندان استفاده می‌شوند. انتخاب نوع آنژیوکت به نیاز بیمار و نوع درمان بستگی دارد.

• نارنجی (گیج ۱۴): تزریق سریع در تروما و جراحی.

• بنفش (گیج ۲۶): رگ‌گیری نوزادان.

• سبز (گیج ۱۸): انتقال خون.

• صورتی (گیج ۲۰): سرم‌تراپی.

• آبی (گیج ۲۲): بیماران با رگ‌های شکننده.

ویژگی ظاهری

آنژیوکت‌ها دارای سوزن، کاتتر، باله‌ها، کلاهک تزریق و محفظه شفاف برای مشاهده بازگشت خون هستند. کلاهک‌های رنگی (نارنجی، خاکستری، سبز، صورتی، آبی، زرد، بنفش) سایز را نشان می‌دهند. باله‌ها از پلی‌پروپیلن شفاف ساخته شده و برای تثبیت کاتتر استفاده می‌شوند. کاتتر از تفلون انعطاف‌پذیر و سوزن از فولاد ضدزنگ است. طراحی ارگونومیک و کدگذاری رنگی استفاده را آسان‌تر می‌کند.

• سوزن، کاتتر، باله‌ها، کلاهک تزریق، محفظه شفاف.

• کلاهک‌های رنگی برای شناسایی سایز.

• باله‌ها: پلی‌پروپیلن شفاف برای تثبیت.

• کاتتر: تفلون انعطاف‌پذیر.

• سوزن: فولاد ضدزنگ.

نتیجه‌گیری

آنژیوکت‌ها به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای پزشکی، نقش کلیدی در درمان و مراقبت از بیماران ایفا می‌کنند. این ابزار با امکان تزریقات مکرر، کاهش درد و افزایش سرعت درمان، کیفیت مراقبت‌های پزشکی را بهبود بخشیده است. با این حال، انتخاب سایز مناسب، رعایت اصول بهداشتی و مراقبت منظم برای کاهش عوارض ضروری است. پیشرفت‌های تکنولوژیکی در طراحی و مواد آنژیوکت‌ها، کارایی و ایمنی آن‌ها را افزایش داده است. با توجه به کاربردهای گسترده و مزایای قابل‌توجه، آنژیوکت‌ها همچنان یکی از پایه‌های اصلی پزشکی مدرن باقی خواهند ماند.

• نقش کلیدی در درمان و مراقبت از بیماران.

• بهبود کیفیت مراقبت با تزریقات مکرر و کاهش درد.

• نیاز به انتخاب سایز مناسب و مراقبت بهداشتی.

• افزایش کارایی و ایمنی با پیشرفت‌های تکنولوژیکی.

• جایگاه ثابت به‌عنوان ابزار اصلی پزشکی مدرن.